अज़नबी शहर के

साधारण तीस वर्षांपूर्वीची गोष्ट आहे. लग्न करून मी एका वर्षाकरिता अमेरीकेला गेले. मुंबईतल्या लहानशा उपनगरातून एकदम अमेरिकेतील डेट्रॉईट शहर हा मोठाच बदल होता माझ्यासाठी! नवे शहर, नव्या पद्धती! घर मिळवणे, सजवणे आणि घरातील सगळी कामे करणे. या नव्या जीवन शैलीशी जुळवून घेतानाच एकदा एका मित्राच्या घरी एक गाणे/गज़ल ऐैकली.

अज़नबी शहर के, अज़नबी रास्ते, मेरी तनहाई पर मुस्कुराते रहे

मै बहोत देर तक यूंही चलता रहा, तुम बहोत देर तक याद आते रहे

गझल एकदम आवडून गेली. जणू माझेच विचार या गाण्यात मांडले आहेत असं वाटलं. तसे पाहिले, तर मी तिथे मजेतच होते. सगळे नवे अनुभव असोशीने घेत होते. गाडी चालवायला शिकणे, गाडी चालविणे या पासून ते नवे मित्र-मैत्रिणी जोडणे – या सगळ्याच गोष्टींची मजा मी घेत होते. पण तरीही कधी कधी एकदम एकटं वाटायचं. त्यावेळी भारतात फोन करणे, म्हणजे खूपच महाग होते. त्यात माझ्या माहेरी फोन ही नव्हता. आजच्यासारखे मेल, स्काईप असे काहीच नव्हते तेव्हा! शिवाय घरात सतत काम करावे लागायचे. दोनच माणसे! पण तेव्हा तो स्वैपाकही मला करताना मोठं कामच वाटायचं. आणि भाजी आणण्यापासून ते जेवण झाल्यावर भांडी घासण्यापर्यंत सगळं आपणच करायचं.

ज़िंदगी भी हमें आज़माती रही, और हम भी उसे आज़माते रहें

अशी स्थिती होती.

डेट्रॉईटमध्ये winter सुरु झाला आणि अधिकच नैराश्य आले. बाहेर जाणे कमी झाले. आणि गेलो, तर फक्त कामासाठीच! मुख्यतः कपडे धुण्यासाठी! आजच्यासारखे तेव्हा घराघरात washer/dryer नव्हते. कपडे धुतल्यानंतर पुन्हा घड्या घालणे, इस्त्री करणे! ही न संपणारी कामे एखाद्या अजगरासारखी मला गिळून टाकतील असे वाटायचे. आणि ही कामे मीच करायची असेही मी मनात धरून चालले होते, त्यामुळे यातून सुटका नव्हती.

तीन वाजल्यापासून बाहेर अंधार दाटून यायचा! रस्त्याभोवती असलेले बर्फाचे ढ़ीग, बोडकी झाडे! सूर्य प्रकाश आपल्याला केवढी ऊर्जा देतो ते तेव्हा मला कळले. आणि या सगळ्या उदास वातावरणात कधी कधी ‘आपला’ वाटणारा नवरा, काही वादांमुळे क्षणात ‘परका’ होऊन जायचा. डोळे भरून यायचे आणि ते पुसायलाही कोणी मायेचं जवळ नसायचं!

ज़ख्म जब भी कोई ज़हन-ओ-दिल पर लगा, ज़िंदगी की तरफ इक दरिचा खुला

हम भी गोयां किसी साज़ के तार है, चोट खाते रहे, गुनगुनाते रहे

या गाण्याने अशी सतत साथ दिली तेव्हा! गाणी, पुस्तके आणि अमेरीकेतील टी.व्ही.ने अक्षरशः तारुन नेले मला या काळात!

आमचा प्रोजेक्ट संपला आणि आम्ही भारतात परतलो. त्यानंतरही अनेक नव्या देशात, नव्या शहरात आम्ही राहिलो. घरे केली आणि सजविली, मित्र-मैत्रिणी जोडले. पण या बदलांशी जुळवून घेताना मला तेवढा त्रास झाला नाही. मात्र ही गझल मधूनच आठवत रहायची.

ही ‘गझल’ आहे, म्हणजे जगजीत सिंगचीच असणार असे गृहीत धरून, हे गाणे मी गेले कित्येक वर्षे शोधीत होते. जगजीत सिंग चा नवा अल्बम आला की त्यातील गाणी तपासून पाहत होते. पण मला हे गाणे कुठेच मिळत नव्हते. आम्हाला दोघांनाही आवडणारे हे गाणे कुठे गेले, काहीच कळत नव्हते. ज्या मित्राकडे या गाण्याची कॅसेट होती, त्याचाही पत्ता नव्हता आमच्याकडे!

पण या नव्या तंत्रज्ञानाला मनापासून धन्यवाद! ”you tube” वर शोधूया, असं म्हणून हे गाणे शोधायला गेले तर एका मिनिटांत सापडले. गाणे पुन्हा पुन्हा ऐकले. डेट्रॉईटचे सगळे दिवस आठवले. गायक आणि कवी हे ‘सलमान अल्वी’ आहेत, हे समजले. अगदी एखादी जिवलग मैत्रीण, अनेक वर्षांनी भेटावी तसे मला वाटले. माणसांप्रमाणेच अशी गाणीही कधी कधी आपली सुहृद बनतात हे जाणवले.

सलमान अल्वींचा पत्ता काही मला माहित नाही. पण त्यांच्या गाण्यात म्हटल्याप्रमाणेच –

तुम बहोत देर तक याद आते रहे

तुम बहोत देर तक याद आते रहे

**************